Paragrafo 51
Atque etiam hoc praeceptum officii diligenter
tenendum est ne quem umquam innocentem iudicio capitis arcessas; id enim sine scelere fieri nullo pacto potest. Nam quid est
tam inhumanum quam eloquentiam a natura ad salutem hominum et ad conservationem datam ad bonorum pestem perniciemque
convertere? Nec tamen ut hoc fugiendum est item est habendum religioni nocentem aliquando modo ne nefarium impiumque defendere.
Vult hoc multitudo patitur consuetudo fert etiam humanitas. Iudicis est semper in causis verum sequi patroni non numquam veri
simile etiam si minus sit verum defendere quod scribere praesertim cum de philosophia scriberem non auderem nisi idem placeret
gravissimo Stoicorum Panaetio. Maxime autem et gloria paritur et gratia defensionibus eoque maior si quando accidit ut ei
subveniatur qui potentis alicuius opibus circumveniri urgerique videatur ut nos et saepe alias et adulescentes contra L. Sullae
dominantis opes pro Sex. Roscio Amerino fecimus quae ut scis extat oratio.
Paragrafo
52
Sed eitis adulescentium officiis quae valeant ad gloriam adipiscendam deinceps de beneficentia ac de liberalitate
dicendum est cuius est ratio duplex. Nam aut opera benigne fit indigentibus aut pecunia. Facilior est haec posterior locupleti
praesertim sed illa lautior ac splendidior et viro forti claroque dignior. Quamquam enim in utroque inest gratificandi
liberalis voluntas tamen altera ex arca altera ex virtute depromitur largitioque quae fit ex re familiari fontem ipsum
benignitatis exhaurit. Ita benignitate benignitas tollitur qua quo in plures usus sis eo minus in multos uti
possis.
Paragrafo 53
At qui opera id est virtute et industria benefici et liberales
erunt primum quo pluribus profuerint eo plures ad benigne faciendum adiutores habebunt dein consuetudine beneficentiae
paratiores erunt et tamquam exercitatiores ad bene de multis promerendum. Praeclare in epistula quadam Alexandrum filium
Philippus accusat quod largitione benivolentiam Macedonum consectetur: ‘Quae te malum!’ inquit ‘ratio in istam spem induxit
ut eos tibi fideles putares fore quos pecunia corrupisses? An tu id agis ut Macedones non te regem suum sed ministrum et
praebitorem sperent fore?’ Bene ‘ministrum et praebitorem’ quia sordidum regi melius etiam quod largitionem ‘corruptelam ‘
dixit esse; fit enim deterior qui accipit atque ad idem semper expectandum paratior.
Paragrafo
54
Hoc ille filio sed praeceptum putemus omnibus. Quam ob rem id quidem non dubium est quin illa benignitas quae
constet ex opera et industria et honestior sit et latius pateat et possit prodesse pluribus. Non numquam tamen est largiendum
nec hoc benignitatis genus omnino repudiandum est et saepe idoneis hominibus indigentibus de re familiari impertiendum sed
diligenter atque moderate. Multi enim patrimonia effuderunt inconsulte largiendo. Quid autem est stultius quam. quod libenter
facias curare ut id diutius facere non possis? Atque etiam sequuntur largitionem rapinae. Cum enim dando egere coeperunt
alienis bonis manus afferre coguntur. Ita cum benivolentiae comparandae causa benefici esse velint non tanta studia assequuntur
eorum quibus dederunt quanta odia eorum quibus ademerunt.
Paragrafo 55
Quam ob rem nec
ita claudenda res est familiaris ut eam benignitas aperire non possit nec ita reseranda ut pateat omnibus; modus adhibeatur
isque referatur ad facultates. Omnino meminisse debemus id quod a nostris hominibus saepissime usurpatum iam in proverbii
consuetudinem venit largitionem fundum non habere. Etenim quis potest modus esse cum et idem qui consueverunt et idem illud
alii desiderent. Omnino duo sunt genera largorum quorum alteri prodigi alteri liberales; prodigi qui epulis et viscerationibus
et gladiatorum muneribus ludorum venationumque apparatu pecunias profundunt in eas res quarum memoriam aut brevem aut nullam
omnino sint relicturi liberales autem qui suis facultatibus aut captos a praedonibus redimunt aut aes alienum suscipiunt
amicorum aut in filiarum collocatione adiuvant aut opitulantur vel in re quaerenda vel augenda.
- Latino
- De Officiis
- Cicerone
