Obvia cui Volscorum acie comitante Camilla
occurrit portisque ab
equo regina sub ipsis
desiluit, quam tota cohors imitata relictis 500
ad terram defluxit equis; tum talia fatur:
‘Turne, sui merito si qua est fiducia forti,
audeo et Aeneadum promitto occurrere turmae
solaque Tyrrhenos
equites ire obvia contra.
me sine prima manu temptare pericula belli, 505
tu pedes ad muros subsiste et moenia
serva.’
Turnus ad haec oculos horrenda in virgine fixus:
‘o decus Italiae virgo, quas dicere grates
quasve
referre parem? sed nunc, est omnia quando
iste animus supra, mecum partire laborem. 510
Aeneas, ut fama fidem missique
reportant
exploratores, equitum levia improbus arma
praemisit, quaterent campos; ipse ardua montis
per deserta iugo
superans adventat ad urbem.
furta paro belli convexo in tramite silvae, 515
ut bivias armato obsidam milite fauces.
tu Tyrrhenum equitem conlatis excipe signis;
tecum acer Messapus erit turmaeque Latinae
Tiburtique manus, ducis et
tu concipe curam.’
sic ait, et paribus Messapum in proelia dictis 520
hortatur sociosque duces et pergit in hostem.
Est curvo anfractu valles, accommoda fraudi
armorumque dolis, quam densis frondibus atrum
urget utrimque latus,
tenuis quo semita ducit
angustaeque ferunt fauces aditusque maligni. 525
hanc super in speculis summoque in vertice
montis
planities ignota iacet tutique receptus,
seu dextra laevaque velis occurrere pugnae
sive instare iugis et
grandia volvere saxa.
huc iuvenis nota fertur regione viarum 530
arripuitque locum et silvis insedit iniquis.
Velocem interea superis in sedibus Opim,
unam ex virginibus sociis sacraque caterva,
compellabat et has tristis
Latonia voces
ore dabat: ‘graditur bellum ad crudele Camilla, 535
o virgo, et nostris nequiquam cingitur armis,
cara mihi ante alias. neque enim novus iste Dianae
venit amor subitaque animum dulcedine movit.
pulsus ob invidiam
regno virisque superbas
Priverno antiqua Metabus cum excederet urbe, 540
infantem fugiens media inter proelia belli
sustulit exsilio comitem, matrisque vocavit
nomine Casmillae mutata parte Camillam.
ipse sinu prae se portans iuga
longa petebat
solorum nemorum: tela undique saeva premebant 545
et circumfuso volitabant milite Volsci.
ecce fugae
medio summis Amasenus abundans
spumabat ripis, tantus se nubibus imber
ruperat. ille innare parans infantis amore
tardatur caroque oneri timet. omnia secum 550
versanti subito vix haec sententia sedit:
telum immane manu valida
quod forte gerebat
bellator, solidum nodis et robore cocto,
huic natam libro et silvestri subere clausam
implicat
atque habilem mediae circumligat hastae; 555
quam dextra ingenti librans ita ad aethera fatur:
“alma, tibi hanc, nemorum
cultrix, Latonia virgo,
ipse pater famulam voveo; tua prima per auras
tela tenens supplex hostem fugit. accipe, testor,
diva tuam, quae nunc dubiis committitur auris.” 560
dixit, et adducto contortum hastile lacerto
immittit: sonuere
undae, rapidum super amnem
infelix fugit in iaculo stridente Camilla.
at Metabus magna propius iam urgente caterva
dat sese fluvio, atque hastam cum virgine victor 565
gramineo, donum Triviae, de caespite vellit.
non illum tectis
ullae, non moenibus urbes
accepere neque ipse manus feritate dedisset,
pastorum et solis exegit montibus aevum.
hic
natam in dumis interque horrentia lustra 570
armentalis equae mammis et lacte ferino
nutribat teneris immulgens ubera
labris.
utque pedum primis infans vestigia plantis
institerat, iaculo palmas armavit acuto
spiculaque ex umero
parvae suspendit et arcum. 575
pro crinali auro, pro longae tegmine pallae
tigridis exuviae per dorsum a vertice
pendent.
tela manu iam tum tenera puerilia torsit
et fundam tereti circum caput egit habena
Strymoniamque gruem aut
album deiecit olorem. 580
multae illam frustra Tyrrhena per oppida matres
optavere nurum; sola contenta Diana
aeternum telorum et virginitatis amorem
intemerata colit. vellem haud correpta fuisset
militia tali conata
lacessere Teucros: 585
cara mihi comitumque foret nunc una mearum.
verum age, quandoquidem fatis urgetur acerbis,
labere, nympha, polo finisque invise Latinos,
tristis ubi infausto committitur omine pugna.
haec cape et ultricem
pharetra deprome sagittam: 590
hac, quicumque sacrum violarit vulnere corpus,
Tros Italusque, mihi pariter det sanguine
poenas.
post ego nube cava miserandae corpus et arma
inspoliata feram tumulo patriaeque reponam.’
dixit, at illa
levis caeli delapsa per auras 595
insonuit nigro circumdata turbine corpus.
- Latino
- Eneide
- Virgilio
