Periculosum est credere et non credere. Utriusque exemplum breviter adponam rei.
Hippolytus obiit, quia novercae creditum est; Cassandrae quia non creditum, ruit Ilium. Ergo exploranda est veritas multum,
prius quam stulte prava iudicet sententia Sed, fabulosam ne vetustatem eleves, narrabo tibi memoria quod factum est mea.
Maritus quidam cum diligeret coniugem, togamque puram iam pararet filio, seductus in secretum a liberto est suo, sperante
heredem suffici se proximum. Qui, cum de puero multa mentitus foret et plura de flagitiis castae mulieris, adiecit, id quod
sentiebat maxime doliturum amanti, ventitare adulterum stuproque turpi pollui famam domus. Incensus ille falso uxoris crimine
simulavit iter ad villam, clamque in oppido subsedit; deinde noctu subito ianuam intravit, recta cubiculum uxoris petens, in
quo dormire mater natum iusserat, aetatem adultam servans diligentius. Dum quaerunt lumen, dum concursant familia, irae
furentis impetum non sustinens ad lectum vadit, temptat in tenebris caput. Ut sentit tonsum, gladio pectus transigit, nihil
respiciens dum dolorem vindicet. Lucerna adlata, simul adspexit filium sanctamque uxorem dormientem [illum prope], sopita primo
quae nil somno senserat, representavit in se poenam facinoris et ferro incubuit quod credulitas strinxerat. Accusatores
postularunt mulierem, Romamque pertraxerunt ad centumviros. Maligna insontem deprimit suspicio, quod bona possideat. Stant
patroni fortiter causam tuentes innocentis feminae. A divo Augusto tum petiere iudices ut adiuvaret iuris iurandi fidem, quod
ipsos error implicuisset criminis. Qui postquam tenebras dispulit calumniae certumque fontem veritatis repperit, “Luat” inquit
“poenas causa libertus mali; namque orbam nato simul et privatam viro miserandam potius quam damnandam existimo. Quod si delata
perscrutatus crimina pater familias esset, si mendacium subtiliter limasset, a radicibus non evertisset scelere funesto domum.”
Nil spernat auris, nec tamen credat statim, quandoquidem et illi peccant quos minime putes, et qui non peccant impugnantur
fraudibus. Hoc admonere simplices etiam potest, opinione alterius ne quid ponderent. Ambitio namque dissidens mortalium aut
gratiae subscribit aut odio suo. Erit ille notus quem per te congnoveris. Haec exsecutus sum propterea pluribus, brevitate
nimia quoniam quosdam offendimus.
- Latino
- Le Fabulae di Gaio Giulio Fedro
- Fedro