Paragrafo 101
At stulte qui non modo non censuerit captivos remittendos verum etiam dissuaserit. Quo
modo stulte? etiamne si rei publicae conducebat? Potest autem quod inutile rei publicae sit id cuiquam civi utile esse?
Pervertunt homines ea quae sunt fundamenta naturae cum utilitatem ab honestate seiungunt. Omnes enim expetimus utilitatem ad
eamque rapimur nec facere aliter ullo modo possumus. Nam quis est qui utilia fugiat? aut quis potius qui ea non studiosissime
persequatur? Sed quia nusquam possumus nisi in laude decore honestate utilia reperire propterea illa prima et summa habemus
utilitatis nomen non tam splendidum quam necessarium ducimus.
Paragrafo 102
Quid est
igitur dixerit quis in iure iurando? num iratum timemus Iovem? At hoc quidem commune est omnium philosophorum non eorum modo
qui deum nihil habere ipsum negotii dicunt nihil exhibere alteri sed eorum etiam qui deum semper agere aliquid et moliri volunt
numquam nec irasci deum nec nocere. Quid autem iratus Juppiter plus nocere potuisset quam nocuit sibi ipse Regulus? Nulla
igitur vis fuit religionis quae tantam utilitatem perverteret. An ne turpiter faceret? Primum minima de malis? Non igitur
tantum mali turpitudo ista habebat quantum ille cruciatus. Deinde illud etiam apud Accium:
“Fregistin
fidem?
Neque dedi neque do infideli cuiquam.”
quamquam ab impio rege dicitur luculente tamen
dicitur.
Paragrafo 103
Addunt etiam quemadmodum nos dicamus videri quaedam utilia quae
non sint sic se dicere videri quaedam honesta quae non sunt ut hoc ipsum videtur honestum conservandi iuris iurandi causa ad
cruciatum revertisse sed fit non honestum quia quod per vim hostium esset actum ratum esse non debuit. Addunt etiam quicquid
valde utile sit id fieri honestum etiam si antea non videretur. Haec fere contra Regulum. Sed prima
videamus.
Paragrafo 104
Non fuit Juppiter metuendus ne iratus noceret qui neque irasci
solet nec nocere. Haec quidem ratio non magis contra Reguli quam contra omne ius iurandum valet. Sed in iure iurando non qui
metus sed quae vis sit debet intellegi. Est enim ius iurandum affirmatio religiosa; quod autem affirmate quasi deo teste
promiseris id tenendum est. Iam enim non ad iram deorum quae nulla est sed ad iustitiam et ad fidem pertinet. Nam praeclare
Ennius:
“O Fides alma apta pinnis et ius iurandum Iovis.”
Qui ius igitur iurandum violat is fidem violat quam in
Capitolio vicinam Iovis optimi maximi ut in Catonis oratione est maiores nostri esse
voluerunt.
Paragrafo 105
At enim ne iratus quidem Juppiter plus Regulo nocuisset quam
sibi nocuit ipse Regulus. Certe si nihil malum esset nisi dolere. Id autem non modo non summum malum sed ne malum quidem esse
maxima auctoritate philosophi affirmant. Quorum quidem testem non mediocrem sed haud scio an gravissimum Regulum nolite quaeso
vituperare. Quem enim locupletiorem quaerimus quam principem populi Romani qui retinendi officii causa cruciatum subierit
voluntarium? Nam quod aiunt minima de malis id est ut turpiter potius quam calamitose; an est ullum maius malum turpitudine?
Quae si in deformitate corporis habeat aliquid offensionis quanta illa depravatio et foeditas turpificati animi debet videri?
- Latino
- De Officiis
- Cicerone
