Paragrafo 16
Siculum bellum incohavit in primis sed diu traxit intermissum saepius modo reparandarum classium causa quas tempestatibus duplici naufragio et quidem per aestatem amiserat modo pace facta flagitante populo ob interclusos commeatus famemque ingravescentem; donec navibus ex integro fabricatis ac viginti servorum milibus manumissis et ad remum datis portum Iulium apud Baias inmisso in Lucrinum et Avernum lacum mari effecit. In quo cum hieme tota copias exercuisset Pompeium inter Mylas et Naulochum superavit sub horam pugnae tam arto repente somno divinctus ut ad dandum signum ab amicis excitaretur. Unde praebitam Antonio materiam putem exprobrandi ne rectis quidem oculis eum aspicere potuisse instructam aciem verum supinum caelum intuentem stupidum cubuisse nec prius surrexisse ac militibus in conspectum venisse quam a M. Agrippa fugatae sint hostium naves. Alii dictum factumque eius criminantur quasi classibus tempestate perditis exclamaverit etiam invito Neptuno victoriam se adepturum ac die circensium proximo sollemni pompae simulacrum dei detraxerit. Nec temere plura ac maiora pericula ullo alio bello adiit. Traiecto in Siciliam exercitus cum partem reliquam copiarum continenti repeteret oppressus ex improviso a Demochare et Appollophane praefectis Pompei uno demum navigio aegerrime effugit. Iterum cum praeter Locros Regium pedibus iret et prospectis biremibus Pompeianis terram legentibus suas ratus descendisset ad litus paene exceptus est. Tunc etiam per devios tramites refugientem servus Aemili Pauli comitis eius dolens proscriptum olim ab eo patrem Paulum et quasi occasione ultionis oblata interficere conatus est. Post Pompei fugam collegarum alterum M. Lepidum quem ex Africa in auxilium evocarat superbientem viginti legionum fiducia summasque sibi partes terrore et minis vindicantem spoliavit exercitu supplicemque concessa vita Circeios in perpetuum relegavit.
Paragrafo 17
M. Antonii societatem semper dubiam et incertam reconciliationibusque variis male focilatam abrupit tandem et quo magis degenerasse eum a civili more approbaret testamentum quod is Romae etiam de Cleopatra liberis inter heredes nuncupatis reliquerat aperiundum recitandumque pro contione curavit. Remisit tamen hosti iudicato necessitudines amicosque omnes atque inter alios C. Sosium et Cn. Domitium tunc adhuc consules. Bononiensibus quoque publice quod in Antoniorum clientela antiquitus erant gratiam fect coniurandi cum tota Italia pro partibus suis. Nec multo post navali proelio apud Actium vicit in serum dimicatione protacta ut in nave victor pernoctaverit. Ab Actio cum Samum in hiberna se recepisset turbatus nuntiis de seditione praemia et missionem poscentium quos ex omni numero confecta victoria Brundisium praemiserat repetita Italia tempestate in traiectu bis conflictatus (primo inter promuntoria Peloponnesi atque Aetoliae rursus circa montes Ceraunios utrubique parte liburnicarum demersa simul eius in qua vehebatur fusis armamentis et gubernaculo diffracto) nec amplius quam septem et viginti dies donec desideria militum ordinarentur Brundisii commoratus Asiae Syriaeque circuitu Aegyptum petit obsessaque Alexandrea quo Antonius cum Cleopatra confugerat brevi potitus est. Et Antonium quidem seras conditiones pacis temptantem ad mortem adegit viditque mortuum. Cleopatrae quam servatam triumpho magnopere cupiebat etiam psyllos admovit qui venenum ac virus exugerent quod perisse morsu aspidis putabatur. Ambobus communem sepulturae honorem tribuit ac tumulum ab ipsis incohatum perfici iussit. Antonium iuvenem maiorem de duobus Fulvia genitis simulacro Divi Iuli ad quod post multas et irritas preces confugerat abreptum interemit. Item Caesarionem quem ex Caesare Cleopatra concepisse praedicabat retractum e fuga supplicio adfecit. Reliquos Antonii reginaeque commmunes liberos non secus ac necessitudine iunctos sibi et conservavit et mox pro conditione cuiusque sustinuit ac fovit.
Paragrafo 18
Per idem tempus conditorium et corpus Magni Alexandria cum prolatum et penetrali subiecisset oculis corona aurea imposita ac floribus aspersis veneratus est consultusque num et Ptolemaeum inspicere vellet regem se voluisse ait videre non mortuos. Aegyptum in provinciae formam redactam ut feraciorem habilioremque annonae urbicae redderet fossas omnis in quas Nilus exaestuat oblimatas longa vetustate militari opere detersit. Quoque Actiacae victoria memoria celebratior et in posterum esset urbem Nicopolim apud Actium condidit ludosque illic quinquennales constituit et ampliato vetere Apollinis templo locum castrorum quibus fuerat usus exornatum navalibus spoliis Neptuno ac Marti consecravit.
Paragrafo 19
Tumultus posthac et rerum novarum initia coniurationesque complures prius quam invalescerent indicio detectas compressit alias alio tempore: Lepidi iuvenis deinde Varronis Murenae et Fanni Caepionis mox M. Egnati exin Plauti Rufi Lucique Pauli progeneri sui ac praeter has L. Audasi falsarum tabularum rei ac neque aetate neque corpore integri item Asini Epicadi ex gente Parthian ibridae ad extremum Telephi mulieris servi nomenculatoris. Nam ne ultimae quidem sortis hominum conspiratione et periculo caruit. Audasius atque Epicadus Iuliam filiam et Agrippam nepotem ex insulis quibus continebantur rapere ad exercitus Telephus quasi debita sibi fato dominatione et ipsum et senatum adgredi destinarant. Quin etiam quandam iuxta cubiculum eius lixa quidam ex Illyrico exercitu ianitoribus deceptis noctu deprehensus est cultro venatorio cinctus imposne mentis an simulata dementia incertum; nihil enim exprimi quaestione potuit.
Paragrafo 20
Externa bella duo omnino per se gessit Delmaticum adulescens adhuc et Antonio devicto Cantabricum. Delmatico etiam vulnera excepit una acie dextrum genu lapide ictus altera et crus et utrumque brachium ruina pontis consauciatus. Reliqua per legatos administravit ut tamen quibusdam Pannonicis atque Germanicis aut interveniret aut non longe abesset Ravennam vel Mediolanium vel Aquileiam usque ab urbe progrediens.
- Latino
- Divus Augustus
- Svetonio
