Libro 1 Paragrafo 31
Sed incidunt saepe tempora cum ea quae maxime videntur digna esse iusto homine
eoque quem virum bonum dicimus commutantur fiuntque contraria ut reddere depositum [etiamne furioso?] facere promissum quaeque
pertinent ad veritatem et ad fidem; ea migrare interdum et non servare fit iustum. Referri enim decet ad ea quae posui
principio fundamenta iustitiae primum ut ne cui noceatur deinde ut communi utilitati serviatur. Ea cum tempore commutantur
commutatur officium et non semper est idem.
Libro 1 Paragrafo 32
Potest enim accidere
promissum aliquod et conven tum ut id effici sit inutile vel ei cui promissum sit vel ei qui promiserit. Nam si ut in fabulis
est Neptunus quod Theseo promiserat non fecisset Theseus Hippolyto filio non esset orbatus. Ex tribus enim optatis ut scribitur
hoc erat tertium quod de Hippolyti interitu iratus optavit; quo impetrato in maximos luctus incidit. Nec promissa igitur
servanda sunt ea quae sint is quibus promiseris inutilia nec si plus tibi ea noceant quam illi prosint cui promiseris contra
officium est maius anteponi minori ut si constitueris cuipiam te advocatum in rem praesentem esse venturum atque interim
graviter aegrotare filius coeperit non sit contra officium non facere quod dixeris magisque ille cui promissum sit ab officio
discedat si se destitutum queratur. Iam illis promissis standum non esse quis non videt quae coactus quis metu quae deceptus
dolo promiserit? quae quidem pleraque iure praetorio liberantur nonnulla legibus.
Libro 1
Paragrafo 33
Existunt etiam saepe iniuriae calumnia quadam et nimis callida sed malitiosa iuris interpretatione. Ex
quo illud “summum ius summa iniuria” factum est iam tritum sermone proverbium. Quo in genere etiam in re publica multa
peccantur ut ille qui cum triginta dierum essent cum hoste indutiae factae noctu populabatur agros quod dierum essent pactae
non noctium indutiae. Ne noster quidem probandus si verum est Q. Fabium Labeonem seu quem alium–nihil enim habeo praeter
auditum –arbitrum Nolanis et Neapolitanis de finibus a senatu datum cum ad locum venisset cum utrisque separatim locutum ne
cupide quid agerent ne appetenter atque ut regredi quam progredi mallent. Id cum utrique fecissent aliquantum agri in medio
relictum est. Itaque illorum finis sic ut ipsi dixerant terminavit; in medio relictum quod erat populo Romano adiudicavit.
Decipere hoc quidem est non iudicare. Quocirca in omni est re fugienda talis sollertia.
Libro 1 Paragrafo 34
Sunt autem quaedam officia etiam adversus eos servanda a quibus iniuriam acceperis. Est enim
ulciscendi et puniendi modus; atque haud scio an satis sit eum qui lacessierit iniuriae suae paenitere ut et ipse ne quid tale
posthac et ceteri sint ad iniuriam tardiores. Atque in re publica maxime conservanda sunt iura belli. Nam cum sint duo genera
decertandi unum per disceptationem alterum per vim cumque illud proprium sit hominis hoc beluarum confugiendum est ad posterius
si uti non licet superiore.
Libro 1 Paragrafo 35
Sunt autem quaedam officia etiam
adversus eos servanda a quibus iniuriam acceperis. Est enim ulciscendi et puniendi modus; atque haud scio an satis sit eum qui
lacessierit iniuriae suae paenitere ut et ipse ne quid tale posthac et ceteri sint ad iniuriam tardiores. Atque in re publica
maxime conservanda sunt iura belli. Nam cum sint duo genera decertandi unum per disceptationem alterum per vim cumque illud
proprium sit hominis hoc beluarum confugiendum est ad posterius si uti non licet superiore.
- Latino
- De Officiis
- Cicerone
