Libro 1 Paragrafo
51
Ac latissime quidem patens hominibus inter ipsos omnibus inter omnes societas haec est. In qua omnium rerum quas ad
communem hominum usum natura genuit est servanda communitas ut quae discripta sunt legibus et iure civili haec ita teneantur ut
sit constitutum e quibus ipsis cetera sic observentur ut in Graecorum proverbio est amicorum esse communia omnia. Omnium autem
communia hominum videntur ea quae sunt generis eius quod ab Ennio positum in una re transferri in permultas potest:
Homo
qui erranti comiter monstrat viam
Quasi lumen de suo lumine accendat facit.
Nihilo minus ipsi lucet cum illi
accenderit.
Una ex re satis praecipit ut quidquid sine detrimento commodari possit id tribuatur vel
ignoto.
Libro 1 Paragrafo 52
Ex quo sunt illa communia: non prohibere aqua profluente
pati ab igne ignem capere si qui velit consilium fidele deliberanti dare quae sunt iis utilia qui accipiunt danti non molesta.
Quare et his utendum est et semper aliquid ad communem utilitatem afferendum. Sed quoniam copiae parvae singulorum sunt eorum
autem qui his egeant infinita est multitudo vulgaris liberalitas referenda est ad illum Ennii finem “nihilominus ipsi lucet” ut
facultas sit qua in nostros simus liberales.
Libro 1 Paragrafo 53
Gradus autem plures
sunt societatis hominum. Ut enim ab illa infinita discedatur proprior est eiusdem gentis nationis linguae qua maxime homines
coniunguntur. Interius etiam est eiusdem esse civitatis; multa enim sunt civibus inter se communia forum fana porticus viae
leges iura iudicia suffragia consuetudines praeterea et familiaritates multisque cum multis res rationesque contractae. Artior
vero colligatio est societatis propinquorum; ab illa enim inmensa societate humani generis in exiguum angustumque
concluditur.
Libro 1 Paragrafo 54
Nam cum sit hoc natura commune animantium ut
habeant libidinem procreandi prima societas in ipso coniugio est proxima in liberis deinde una domus communia omnia; id autem
est principium urbis et quasi seminarium rei publicae. Sequuntur fratrum coniunctiones post consobrinorum sobrinorumque qui cum
una domo iam capi non possint in alias domos tamquam in colonias exeunt. Sequuntur conubia et affinitates ex quibus etiam
plures propinqui; quae propagatio et suboles origo est rerum publicarum. Sanguinis autem coniunctio et benivolentia devincit
homines [et] caritate.
Libro 1 Paragrafo 55
Magnum est enim eadem habere monumenta
maiorum eisdem uti sacris sepulchra habere communia. Sed omnium societatum nulla praestantior est nulla firmior quam cum viri
boni moribus similes sunt familiaritate coniuncti; illud enim honestum quod saepe dicimus etiam si in alio cernimus [tamen] nos
movet atque illi in quo id inesse videtur amicos facit.]
- Latino
- De Officiis
- Cicerone
