Paragrafo
71
Quam ob rem melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto. Danda omnino opera est ut omni generi
satis facere possimus sed si res in contentionem veniet nimirum Themistocles est auctor adhibendus qui cum consuleretur utrum
bono viro pauperi an minus probato diviti filiam collocaret ‘Ego vero inquit malo virum qui pecunia egeat quam pecuniam quae
viro’. Sed corrupti mores depravatique sunt admiratione divitiarum; quarum magnitudo quid ad unumquemque nostrum pertinet?
Illum fortasse adiuvat qui habet; ne id quidem semper; sed fac iuvare; utentior sane sit honestior vero quomodo? Quod si etiam
bonus erit vir ne impediant divitiae quominus iuvetur modo ne adiuvent sitque omne iudicium non quam locuples sed qualis
quisque sit. Extremum autem praeceptum in beneficiis operaque danda ne quid contra aequitatem contendas ne quid pro iniuria;
fundamentum enim est perpetuae commendationis et famae iustitia sine qua nihil potest esse
laudabile.
Paragrafo 72
Sed quoniam de eo genere beneficiorum dictum est quae ad
singulos spectant deinceps de iis quae ad universos quaeque ad rem publicam pertinent disputandum est. Eorum autem ipsorum
partim eius modi sunt ut ad universos cives pertineant partim singulos ut attingant quae sunt etiam gratiora. Danda opera est
omnino si possit utrisque nec minus ut etiam singulis consulatur sed ita ut ea res aut prosit aut certe ne obsit rei publicae.
C. Gracchi frumentaria magna largitio exhauriebat igitur aerarium; modica M. Octavii et rei publicae tolerabilis et plebi
necessaria ergo et civibus et rei publicae salutaris.
Paragrafo 73
In primis autem
videndum erit ei qui rem publicam administrabit ut suum quisque teneat neque de bonis privatorum publice deminutio fiat.
Perniciose enim Philippus in tribunatu cum legem agrariam ferret quam tamen antiquari facile passus est et in eo vehementer se
moderatum praebuit–sed cum in agendo multa populariter tum illud male ‘non esse in civitate duo milia hominum qui rem
haberent’. Capitalis oratio est ad aequationem bonorum pertinens qua peste quae potest esse maior? Hanc enim ob causam maxime
ut sua tenerentur res publicae civitatesque constitutae sunt. Nam etsi duce natura congregabantur homines tamen spe custodiae
rerum suarum urbium praesidia quaerebant.
Paragrafo 74
Danda etiam opera est ne quod
apud maiores nostros saepe fiebat propter aerarii tenuitatem assiduitatemque bellorum tributum sit conferendum idque ne eveniat
multo ante erit providendum. Sin quae necessitas huius muneris alicui rei publicae obvenerit (malo enim quam nostrae ominari
neque tamen de nostra sed de omni re publica disputo) danda erit opera ut omnes intellegant si salvi esse velint necessitati
esse parendum. Atque etiam omnes qui rem publicam gubernabunt consulere debebunt ut earum rerum copia sit quae sunt
necessariae. Quarum qualis comparatio fieri soleat et debeat non est necesse disputare; est enim in promptu; tantum locus
attingendus fuit.
Paragrafo 75
Caput autem est in omni procuratione negotii et muneris
publici ut avaritiae pellatur etiam minima suspicio. ‘Utinam’ inquit C. Pontius Samnis ‘ad illa tempora me fortuna
reservavisset et tum essem natus quando Romani dona accipere coepissent. Non essem passus diutius eos imperare.’ Ne illi multa
saecula expectanda fuerunt: modo enim hoc malum in hanc rem publicam invasit. Itaque facile patior tum potius Pontium fuisse si
quidem in illo tantum fuit roboris. Nondum centum et decem anni sunt cum de pecuniis repetundis a L. Pisone lata lex est nulla
antea cum fuisset. At vero postea tot leges et proxumae quaeque duriores tot rei tot damnati tantum [Italicum] bellum propter
iudiciorum metum excitatum tanta sublatis legibus et iudiciis expilatio direptioque sociorum ut inbecillitate aliorum non
nostra virtute valeamus.
- Latino
- De Officiis
- Cicerone
