Paragrafo 81
Haec sunt quae conturbent in deliberatione non numquam cum id in quo violatur aequitas
non ita magnum illud autem quod ex eo paritur permagnum videtur ut Mario praeripere collegis et tribunis plebi popularem
gratiam non ita turpe consulem ob eam rem fieri quod sibi tum proposuerat valde utile videbatur. Sed omnium una regula est quam
tibi cupio esse notissimam: aut illud quod utile videtur turpe ne sit aut si turpe est ne videatur esse utile. Quid igitur?
possumusne aut illum Marium virum bonum iudicare aut hunc? Explica atque excute intellegentiam tuam ut videas quae sit in ea
[species] forma et notio viri boni. Cadit ergo in virum bonum mentiri emolumenti sui causa criminari praeripere fallere? Nihil
profecto minus.
Paragrafo 82
Est ergo ulla res tanti aut commodum ullum tam expetendum
ut viri boni et splendorem et nomen amittas? Quid est quod afferre tantum utilitas ista quae dicitur possit quantum auferre si
boni viri nomen eripuerit fidem iustitiamque detraxerit? Quid enim interest utrum ex homine se convertat quis in beluam an
hominis figura immanitatem gerat beluae?
Quid? qui omnia recta et honesta neglegunt dummodo potentiam consequantur nonne
idem faciunt quod is qui etiam socerum habere voluit eum cuius ipse audacia potens esset. Utile ei videbatur plurimum posse
alterius invidia. Id quam iniustum in patriam et quam turpe esset non videbat. Ipse autem socer in ore semper Graecos versus de
Phoenissis habebat quos dicam ut potero; incondite fortasse sed tamen ut res possit intellegi:
‘Nam si violandum est ius
regnandi gratia
Violandum est; aliis rebus pietatem colas.’
Capitalis Eteocles vel potius Euripides qui id unum quod
omnium sceleratissimum fuerit exceperit.
Paragrafo 83
Quid igitur minuta colligimus
hereditates mercaturas venditiones fraudulentas? Ecce tibi qui rex populi Romani dominusque omnium gentium esse concupiverit
idque perfecerit. Hanc cupiditatem si honestam quis esse dicit amens est; probat enim legum et libertatis interitum earumque
oppressionem taetram et detestabilem gloriosam putat. Qui autem fatetur honestum non esse in ea civitate quae libera fuerit
quaeque esse debeat regnare sed ei qui id facere possit esse utile qua hunc obiurgatione aut quo potius convitio a tanto errore
coner avellere? Potest enim di immortales cuiquam esse utile foedissimum et taeterrimum parricidium patriae quamvis is qui se
eo obstrinxerit ab oppressis civibus parens nominetur? Honestate igitur dirigenda utilitas est et quidem sic ut haec duo verbo
inter se discrepare re unum sonare videantur.
Paragrafo 84
Non habeo ad volgi
opinionem quae maior utilitas quam regnandi esse possit nihil contra inutilius ei qui id iniuste consecutus sit invenio cum ad
veritatem coepi revocare rationem. Possunt enim cuiquam esse utiles angores sollicitudines diurni et nocturni metus vita
insidiarum periculorumque plenissima? ‘Multi iniqui atque infideles regno pauci benivoli’ inquit Accius. At cui regno? quod a
Tantalo et Pelope proditum iure optinebatur. Nam quanto plures ei regi putas qui exercitu populi Romani populum ipsum Romanum
oppressisset civitatemque non modo liberam sed etiam gentibus imperantem servire sibi coegisset?
Paragrafo 85
Hunc tu quas conscientiae labes in animo censes habuisse quae vulnera?
Cuius autem vita ipsi potest utilis esse cum eius vitae ea condicio sit ut qui illam eripuerit in maxima et gratia futurus sit
et gloria? Quod si haec utilia non sunt quae maxime videntur quia plena sunt dedecoris ac turpitudinis satis persuasum esse
debet nihil esse utile quod non honestum sit.
- Latino
- De Officiis
- Cicerone
