Ceterum mos partium et
factionum ac deinde omnium malarum artium paucis ante annis Romae ortus est otio atque abundantia earum rerum quae prima
mortales ducunt. Nam ante Carthaginem deletam populus et senatus Romanus placide modesteque inter se rem publicam tractabant
neque gloriae neque dominationis certamen inter civis erat: metus hostilis in bonis artibus civitatem retinebat. Sed ubi illa
formido mentibus decessit scilicet ea quae res secundae amant lascivia atque superbia incessere. Ita quod in aduersis rebus
optauerant otium postquam adepti sunt asperius acerbiusque fuit. Namque coepere nobilitas dignitatem populus libertatem in
libidinem vertere sibi quisque ducere trahere rapere. Ita omnia in duas partis abstracta sunt res publica quae media fuerat
dilacerata. Ceterum nobilitas factione magis pollebat plebis vis soluta atque dispersa in multitudine minus poterat. Paucorum
arbitrio belli domique agitabatur; penes eosdem aerarium prouinciae magistratus gloriae triumphique erant; populus militia
atque inopia urgebatur; praedas bellicas imperatores cum paucis diripiebant: interea parentes aut parui liberi militum uti
quisque potentiori confinis erat sedibus pellebantur. Ita cum potentia auaritia sine modo modestiaque invadere polluere et
vastare omnia nihil pensi neque sancti habere quoad semet ipsa praecipitauit. Nam ubi primum ex nobilitate reperti sunt qui
veram gloriam iniustae potentiae anteponerent moveri civitas et dissensio civilis quasi permixtio terrae oriri coepit.
- Latino
- Bellum Iugurthinum di Gaio Sallustio Crispo
- Sallustio
