Libro 2, Par. da 21 a 25

Paragrafo 21
Dissimile totum; nam et prognosticorum causas persecuti sunt et BoÎthus Stoicus qui est a

te nominatus et noster etiam Posidonius; et si causae non reperiantur istarum rerum res tamen ipsae observari animadvertique

potuerunt. Nattae vero statua aut aera legum de caelo tacta quid habent observatum ac vetustum? “Pinarii Nattae nobiles; a

nobilitate igitur periculum.” Hoc tam callide Iuppiter cogitavit! ‘Romulus lactens fulmine ictus urbi igitur periculum

ostenditur ei quam ille condidit.’ Quam scite per notas nos certiores facit Iuppiter! “At eodem tempore signum Iovis

conlocabatur quo coniuratio indicabatur.” Et tu scilicet mavis numine deorum id factum quam casu arbitrari; et redemptor qui

columnam illam de Cotta et de Torquato conduxerat faciendam non inertia aut inopia tardior fuit sed a deis immortalibus ad

istam horam reservatus est! 48 Non equidem plane despero ista esse vera sed nescio et discere a te volo. Nam cum mihi quaedam

casu viderentur sic evenire ut praedicta essent a divinantibus dixisti multa de casu ut Venerium iaci posse casu quattuor talis

iactis sed quadringentis centum Venerios non posse casu consistere. Primum nescio cur non possint sed non pugno; abundas enim

similibus. Habes et respersionem pigmentorum et rostrum suis et alia permulta. Idem Carneadem fingere dicis de capite Panisci;

quasi non potuerit id evenire casu et non in omni marmore necesse sit inesse vel Praxitelia capita! Illa enim ipsa efficiuntur

detractione neque quicquam illuc adfertur a Praxitele; sed cum multa sunt detracta et ad liniamenta oris perventum est tum

intellegas illud quod iam expolitum sit intus fuisse. 49 Potest igitur tale aliquid etiam sua sponte in lapicidinis Chiorum

exstitisse. Sed sit hoc fictum; quid? in nubibus numquam animadvertisti leonis formam aut hippocentauri? Potest igitur quod

modo negabas veritatem casus imitari.

Paragrafo 22
Sed quoniam de extis et de

fulgoribus satis est disputatum ostenta restant ut tota haruspicina sit pertractata. Mulae partus prolatus est a te. Res

mirabilis propterea quia non saepe fit; sed si fieri non potuisset facta non esset. Atque hoc contra omnia ostenta valeat:

numquam quod fieri non potuerit esse factum; sin potuerit non esse mirandum. Causarum enim ignoratio in re nova mirationem

facit; eadem ignoratio si in rebus usitatis est non miramur. Nam qui mulam peperisse miratur is quo modo equa pariat aut omnino

quae natura partum animantis faciat ignorat. Sed quod crebro videt non miratur etiamsi cur fiat nescit; quod ante non vidit id

si evenit ostentum esse censet. Utrum igitur cum concepit mula an cum peperit ostentum est? 50 Conceptio contra naturam

fortasse sed partus prope necessarius.

Paragrafo 23
Sed quid plura? Ortum videamus

haruspicinae; sic facillume quid habeat auctoritatis iudicabimus. Tages quidam dicitur in agro Tarquiniensi cum terra araretur

et sulcus altius esset impressus exstitisse repente et eum adfatus esse qui arabat. Is autem Tages ut in libris est Etruscorum

puerili specie dicitur visus sed senili fuisse prudentia. Eius adspectu cum obstipuisset bubulcus clamoremque maiorem cum

admiratione edidisset concursum esse factum totamque brevi tempore in eum locum Etruriam convenisse. Tum illum plura locutum

multis audientibus qui omnia verba eius exceperint litterisque mandarint. Omnem autem orationem fuisse eam qua haruspicinae

disciplina contineretur; eam postea crevisse rebus novis cognoscendis et ad eadem illa principia referendis. Haec accepimus ab

ipsis haec scripta conservant hunc fontem habent disciplinae. 51 Num ergo opus est ad haec refellenda Carneade? Num Epicuro?

Estne quisquam ita desipiens qui credat exaratum esse deum dicam an hominem? Si deum cur se contra naturam in terram abdiderat

ut patefactus aratro lucem adspiceret? Quid? Idem nonne poterat deus hominibus disciplinam superiore e loco tradere? Si autem

homo ille Tages fuit quonam modo potuit terra oppressus vivere? Unde porro illa potuit quae docebat alios ipse didicisse? Sed

ego insipientior quam illi ipsi qui ista credunt qui quidem contra eos tam diu

disputem.

Paragrafo 24
Vetus autem illud Catonis admodum scitum est qui mirari se

aiebat quod non rideret haruspex haruspicem cum vidisset. 52 Quota enim quaeque res evenit praedicta ab istis? Aut si evenit

quippiam quid adferri potest cur non casu id evenerit? Rex Prusias cum Hannibali apud eum exsulanti depugnari placeret negabat

se audere quod exta prohiberent. ” Ain tu?” inquit ” carunculae vitulinae mavis quam imperatori veteri credere?” Quid? Ipse

Caesar cum a summo haruspice moneretur ne in Africam ante brumam tramitteret nonne tramisit? Quod ni fecisset uno in loco omnes

adversariorum copiae convenissent. Quid ego haruspicum responsa commemorem (possum equidem innumerabilia) quae aut nullos

habuerint exitus aut contrarios? 53 Hoc civili bello di immortales quam multa luserunt! Quae nobis in Graeciam Roma responsa

haruspicum missa sunt! Quae dieta Pompeio! Etenim ille admodum extis et ostentis movebatur. Non lubet commemorare nec vero

necesse est tibi praesertim qui interfuisti; vides tamen omnia fere contra ac dicta sint evenisse. Sed haec hactenus; nunc ad

ostenta veniamus.

Paragrafo 25
54 Multa me consule a me ipso scripta recitasti multa

ante Marsicum bellum a Sisenna collecta attulisti multa ante Lacedaemoniorum malam pugnam in Leuctris a Callisthene commemorata

dixisti. De quibus dicam equidem singulis quoad videbitur; sed dicendum etiam est de universis. Quae est enim ista a deis

profecta significatio et quasi denuntiatio calamitatum? Quid autem volunt di immortales primum ea significantes quae sine

interpretibus non possimus intellegere deinde ea quae cavere nequeamus? At hoc ne homines quidem probi faciunt ut amicis

impendentes calamitates praedicant quas illi effugere nullo modo possint; ut medici quamquam intellegunt saepe tamen numquam

aegris dicunt illo morbo eos esse morituros: omnis enim praedictio mali tum probatur cum ad praedictionem cautio adiungitur. 55

Quid igitur aut ostenta aut eorum interpretes vel Lacedaemonios olim vel nuper nostros adiuverunt? Quae si signa deorum putanda

sunt cur tam obscura fuerunt? Si enim ut intellegeremus quid esset eventurum aperte declarari oportebat; aut ne occulte quidem

si ea sciri nolebant.