Libro 2, Par. da 56 a 60

Paragrafo 56
115 Sed iam ad te venio
“o sancte Apollo qui umbilicum certum terrarum

obsides
unde superstitiosa primum saeva evasit vox fera.”
Tuis enim oraclis Chrysippus totum volumen implevit partim

falsis ut ego opinor partim casu veris ut fit in omni oratione saepissime partim flexiloquis et obscuris ut interpres egeat

interprete et sors ipsa ad sortes reverenda sit partim ambiguis et quae ad dialecticum deferenda sint. Nam cum illa sors edita

est opulentissumo regi Asiae:
“Croesus Halyn penetrans magnam pervertet opum vim”
hostium vim se perversurum putavit

pervertit autem suam: 116 utrum igitur eorum accidisset verum oraclum fuisset. Cur autem hoc credam umquam editum Croeso? Aut

Herodotum cur veraciorem ducam Ennio? Num minus ille potuit de Croeso quam de Pyrrho fingere Ennius? Quis enim est qui credat

Apollinis ex oraclo Pyrrho esse responsum:
“aiio te Aeacida Romanos vincere posse”?
Primum latine Apollo numquam locutus

est; deinde ista sors inaudita Graecis est; praeterea Pyrrhi temporibus iam Apollo versus facere desierat; postremo quamquam

semper fuit ut apud Ennium est
“stolidum genus Aeacidarum
– bellipotentes sunt magis quam sapientipotentes -”
tamen

hanc amphiboliam versus intellegere potuisset “vincere te Romanos” nihilo magis in se quam in Romanos valere; nam illa

amphibolia quae Croesum decepit vel Chrysippum potuisset fallere haec vero ne Epicurum

quidem.

Paragrafo 57
117 Sed quod caput est cur isto modo iam oracla Delphis non

eduntur non modo nostra aetate sed iam diu [tantum modo] iam ut nihil possit esse contemptius? Hoc loco cum urguentur evanuisse

aiunt vetustate vim loci eius unde anhelitus ille terrae fieret quo Pythia mente incitata oracla ederet. De vino aut salsamento

putes loqui quae evanescunt vetustate; de vi loci agitur neque solum naturali sed etiam divina; quae quo tandem modo evanuit?

“Vetustate” inquies. Quae vetustas est quae vim divinam conficere possit? Quid tam divinum autem quam adflatus e terra mentem

ita movens ut eam providam rerum futurarum efficiat ut ea non modo cernat multo ante sed etiam numero versuque pronuntiet?

Quando ista vis autem evanuit? An postquam homines minus creduli esse coeperunt? 118 Demosthenes quidem qui abhinc annos prope

trecentos fuit iam tum filippi/zein Pythiam dicebat id est quasi cum Philippo facere. Hoc autem eo spectabat ut eam a Philippo

corruptam diceret; quod licet existumare in aliis quoque oraclis Delphicis aliquid non sinceri fuisse. Sed nescio quo modo isti

philosophi superstitiosi et paene fanatici quidvis malle videntur quam se non ineptos. Evanuisse mavultis et extinctum esse id

quod si umquam fuisset certe aeternum esset quam ea quae non sunt credenda non

credere.

Paragrafo 58
119 Similis est error in somniis; quorum quidem defensio

repetita quam longe est! Divinos animos censent esse nostros eosque esse tractos extrinsecus animorumque consentientium

multitudine completum esse mundum; hac igitur mentis et ipsius divinitate et coniunctione cum externis mentibus cerni quae sint

futura. Contrahi autem animum Zeno et quasi labi putat atque concidere et ipsum esse dormire. Iam Pythagoras et Plato

locupletissimi auctores quo in somnis certiora videamus praeparatos quodam cultu atque victu proficisci ad dormiendum iubent;

faba quidem Pythagorei utique abstinere quasi vero eo cibo mens non venter infletur. Sed nescio quo modo nihil tam absurde dici

potest quod non dicatur ab aliquo philosophorum. 120 Utrum igitur censemus dormientium animos per sene ipsos in somniando

moveri an ut Democritus censet externa et adventicia visione pulsari? Sive enim sic est sive illo modo videri possunt permulta

somniantibus falsa pro veris. Nam et navigantibus moveri videntur ea quae stant et quodam obtutu oculorum duo pro uno lucernae

lumina. Quid dicam insanis quid ebriis quam multa falsa videantur? Quodsi eius modi visis credendum non est cur somniis

credatur nescio. Nam tam licet de his erroribus si velis quam de somniis disputare ut ea quae stant si moveri videantur terrae

motum significare dicas aut repentinam aliquam fugam gemino autem lucernae lumine declarari dissensionem ac seditionem

moveri.

Paragrafo 59
121 Iam ex insanorum aut ebriorum visis innumerabilia coniectura

trahi possunt quae futura videantur. Quis est enim qui totum diem iaculans non aliquando conliniet? Totas noctes somniamus

neque ulla est fere qua non dormiamus; et miramur aliquando id quod somniarimus evadere? Quid est tam incertum quam talorum

iactus? Tamen nemo est quin saepe iactans Venerium iaciat aliquando non numquam etiam iterum ac tertium. Num igitur ut inepti

Veneris id impulsu fieri malumus quam casu dicere? Quodsi ceteris temporibus falsis visis credendum non est non video quid

praecipui somnus habeat in quo valeant falsa pro veris. 122 Quodsi ita natura paratum esset ut ea dormientes agerent quae

somniarent adligandi omnes essent qui cubitum irent; maiores enim quam ulli insani efficerent motus somniantes. Quodsi

insanorum visis fides non est habenda quia falsa sunt cur credatur somniantium visis quae multo etiam perturbatiora sunt non

intellego; an quod insani sua visa coniectori non narrant narrant qui somniaverunt?
Quaero etiam si velim scribere quid aut

legere aut canere vel voce vel fidibus aut geometricum quiddam aut physicum aut dialecticum esplicare somniumne exspectandum

sit an ars adhibenda sine qua nihil earum rerum nec fieri nec expediri potest. Atqui ne si navigare quidem velim ita gubernem

ut somniaverim; praesens enim poena sit. 123 Qui igitur convenit aegros a coniectore somniorum potius quam a medico petere

medicinam? An Aesculapius an Serapis potest nobis praescribere per somnum curationem valetudinis Neptunus gubernantibus non

potest? Et si sine medico medicinam dabit Minerva Musae scribendi legendiceterarum artium scientiam somniantibus non dabunt? At

si curatio daretur valetudinis haec quoque quae dixi darentur; quae quoniam non dantur medicina non datur; qua sublata tollitur

omnis auctoritas somniorum.

Paragrafo 60
124 Sed haec quoque in promptu fuerint; nunc

interiora videamus. Aut enim divina vis quaedam consulens nobis somniorum significationes facit aut coniectores ex quadam

conveniente et coniunctione naturae quam vocant sumpa/qeian quid cuique rei conveniat ex somniis et quid quamque rem sequatur

intellegunt aut eorum neutrum est sed quaedam observatio constans atque diuturna est cum quid visum secundum quietem sit quid

evenire et quid sequi soleat. Primum igitur intellegendum est nullam vim esse divinam effectricem somniorum. Atque illud quidem

perspicuum est nulla visa somniorum proficisci a numine deorum. Nostra enim causa di id facerent ut providere futura possemus.

125 Quotus igitur est quisque qui somniis pareat qui intellegat qui meminerit? Quam multi vero qui contemnant eamque

superstitionem imbecilli animi atque anilis putent? Quid est igitur cur his hominibus consulens deus somniis moneat eos qui

illa non modo cura sed ne memoria quidem digna ducant? Nec enim ignorare deus potest qua mente quisque sit nec frustra ac sine

causa quid facere dignum deo est quod abhorret etiam ab hominis constantia. Ita si pleraque somnia aut ignorantur aut

negleguntur aut nescit hoc deus aut frustra somniorum significatione utitur; at horum neutrum in deum cadit; nihil igitur a deo

somniis significari fatendum est.