Libro 1, Par. da 56 a 58

Paragrafo 56
127 Praeterea cum fato omnia fiant id quod alio loco ostendetur si quis mortalis possit

esse qui conligationem causarum omnium perspiciat animo nihil eum profecto fallat. Qui enim teneat causas rerum futurarum idem

necesse est omnia teneat quae futura sint. Quod cum nemo facere nisi deus possit relinquendum est homini ut signis quibusdam

consequentia declarantibus futura praesentiat. Non enim illa quae futura sunt subito exsistunt sed est quasi rudentis

explicatio sic traductio temporis nihil novi efficientis et primum quidque replicantis. Quod et ii vident quibus naturalis

divinatio data est et ii quibus cursus rerum observando notatus est. Qui etsi causas ipsas non cernunt signa tamen causarum et

notas cernunt; ad quas adhibita memoria et diligentia et monumentis superiorum efficitur ea divinatio quae artificiosa dicitur

extorum fulgorum ostentorum signorumque caelestium. 128 Non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri a divinantibus quac

nusquam sint; sunt enim omnia sed tempore absunt. Atque ut in seminibus vis inest earum rerum quae ex iis progignuntur sic in

causis conditae sunt res futurae quas esse futuras aut concitata mens aut soluta somno cernit aut ratio aut coniectura

praesentit. Atque ut ii qui solis et lunae reliquorumque siderum ortus obitus motusque cognorunt quo quidque tempore eorum

futurum sit multo ante praedicunt sic qui cursum rerum eventorumque consequentiam diuturnitate pertractata notaverunt aut

semper aut si id difficile est plerumque quodsi ne id quidem conceditur non numquam certe quid futurum sit intellegunt. Atque

haec quidem et quaedam eiusdem modi argumenta cur sit divinatio ducuntur a

fato.

Paragrafo 57

129 A natura autem alia quaedam ratio est quae docet

quanta sit animi vis seiuncta a corporis sensibus quod maxime contingit aut dormientibus aut mente permotis. Ut enim deorum

animi sine oculis sine auribus sine lingua sentiunt inter se quid quisque sentiat (ex quo fit ut homines etiam cum taciti

optent quid aut voveant non dubitent quin di illud exaudiant) sic animi hominum cum aut somno soluti vacant corpore aut mente

permoti per se ipsi liberi incitati moventur cernunt ea quae permixti cum corpore [animi] videre non possunt. 130 Atque hanc

quidem rationem naturae difficile est fortasse traducere ad id genus divinationis quod ex arte profectum dicimus; sed tamen id

quoque rimatur quantum potest Posidonius. Esse censet in natura signa quaedam rerum futurarum. Etenim Ceos accepirnus ortum

Caniculae diligenter quotannis solere servare coniecturamque capere ut scribit Ponticus Heraclides salubrisne an pestilens

annus futurus sit: nam si obscurior quasi caligit nosa stella exstiterit pingue et concretum esse caelum ut eius adspiratio

gravis et pestilens futura sit; sin inlustris et perlucida stella apparuerit significari caelum esse tenue purumque et

propterea salubre. 131 Democritus autem censet sapienter instituisse veteres ut hostiarum immolatarum inspicerentur exta;

quorum ex habitu atque ex colore tum salubritatis tum pestilentiae signa percipi non numquam etiam quae sit vel sterilitas

agrorum vel fertilitas futura. Quae si a natura profecta observatio atque usus agnovit multa adferre potuit dies quae

animadvertendo notarentur ut ille Pacuvianus qui in Chryse physicus inducitur minime naturam rerum cognosse videatur:
“nam

isti qui linguam avium intellegunt
plusque ex alieno iecore sapiunt quam ex suo
magis audiendum quam auscultandum

censeo.
Cur quaeso cum ipse paucis interpositis versibus dicas satis luculente:
“Quidquid est hoc omnia animat format

alit auget creat
sepelit recipitque in sese omnia omniumque idemst pater
indidemque eadem aeque oriuntur de integro atque

eodem occidunt.”
Quid est igitur cur cum domus sit omnium una eaque communis cumque animi hominum semper fuerint futurique

sint cur ii quid ex quoque eveniat et quid quamque rem significet perspicere non possint? Haec babui” inquit “de divinatione

quae dicerem.

Paragrafo 58

132 Nunc illa testabor non me sortilegos neque

eos qui quaestus causa hariolentur ne psychomantia quidem quibus Appius amicus tuus uti solebat agnoscere; non habeo denique

nauci Marsum augurem non vicanos haruspices non de circo astrologos non Isiacos coniectores non interpretes somniorum; non enim

sunt ii aut scientia aut arte divini sed
“superstitiosi vates impudentesque harioli
aut inertes aut insani aut quibus

egestas imperat
qui sibi semitam non sapiunt alteri monstrant viam;
quibus divitias pollicentur ab iis dracumam ipsi

petunt.
De his divitiis sibi deducant dracumam reddant cetera.”
Atque haec quidem Ennius qui paucis ante versibus esse

deos censet sed eos non curare opinatur quid agat humanum genus. Ego autem qui et curare arbitror et monere etiam ac multa

praedicere levitate vanitate malitia exclusa divinationem probo”. Quae cum dixisset Quintus “Praeclare tu quidem” inquam”

paratus