Paragrafo 41
Quibus ex locis cum longius esset progressus confecto
iam labore exercitu XII milium spatio constitit. Dat suis signum Saburra aciem constituit et circumire ordines atque hortari
incipit; sed peditatu dumtaxat procul ad speciem utitur equites in aciem immittit. Non deest negotio Curio suosque hortatur ut
spem omnem in virtute reponant. Ne militibus quidem ut defessis neque equitibus ut paucis et labore confectis studium ad
pugnandum virtusque deerat; sed hi erant numero CC reliqui in itinere substiterant. Hi quamcumque in partem impetum fecerant
hostes loco cedere cogebant sed neque longius fugientes prosequi neque vehementius equos incitare poterant. At equitatus
hostium ab utroque cornu circuire aciem nostram et aversos proterere incipit. Cum cohortes ex acie procucurrissent Numidae
integri celeritate impetum nostrorum effugiebant rursusque ad ordines suos se recipientes circuibant et ab acie excludebant.
Sic neque in loco manere ordinesque servare neque procurrere et casum subire tutum videbatur. Hostium copiae submissis ab rege
auxiliis crebro augebantur; nostros vires lassitudine deficiebant simul ei qui vulnera acceperant neque acie excedere neque in
locum tutum referri poterant quod tota acies equitatu hostium circumdata tenebatur. Hi de sua salute desperantes ut extremo
vitae tempore homines facere consuerunt aut suam mortem miserabantur aut parentes suos commendabant si quos ex eo periculo
fortuna servare potuisset. Plena erant omnia timoris et luctus.
Paragrafo 42
Curio ubi
perterritis omnibus neque cohortationes suas neque preces audiri intellegit unam ut in miseris rebus spem reliquam salutis esse
arbitratus proximos colles capere universos atque eo signa inferri iubet. Hos quoque praeoccupat missus a Saburra equitatus.
Tum vero ad summam desperationem nostri perveniunt et partim fugientes ab equitatu interficiuntur partim integri procumbunt.
Hortatur Curionem Cn. Domitius praefectus equitum cum paucis equitibus circumsistens ut fuga salutem petat atque in castra
contendat et se ab eo non discessurum pollicetur. At Curio numquam se amisso exercitu quem a Caesare fidei commissum acceperit
in eius conspectum reversurum confirmat atque ita proelians interficitur. Equites ex proelio perpauci se recipiunt; sed ei quos
ad novissimum agmen equorum reficiendorum causa substitisse demonstratum est fuga totius exercitus procul animadversa sese
incolumes in castra conferunt. Milites ad unum omnes interficiuntur.
Paragrafo 43
His
rebus cognitis Marcius Rufus quaestor in castris relictus a Curione cohortatur suos ne animo deficiant. Illi orant atque
obsecrant ut in Siciliam navibus reportentur. Pollicetur magistrisque imperat navium ut primo vespere omnes scaphas ad litus
appulsas habeant. Sed tantus fuit omnium terror ut alii adesse copias Iubae dicerent alii cum legionibus instare Varum iamque
se pulverem venientium cernere quarum rerum nihil omnino acciderat alii classem hostium celeriter advolaturam suspicarentur.
Itaque perterritis omnibus sibi quisque consulebat. Qui in classe erant proficisci properabant. Horum fuga navium onerariarum
magistros incitabat; pauci lenunculi ad officium imperiumque conveniebant. Sed tanta erat completis litoribus contentio qui
potissimum ex magno numero conscenderent ut multitudine atque onere nonnulli deprimerentur reliqui hoc timore propius adire
tardarentur.
Paragrafo 44
Quibus rebus accidit ut pauci milites patresque familiae qui
aut gratia aut misericordia valerent aut naves adnare possent recepti in Siciliam incolumes pervenirent. Reliquae copiae missis
ad Varum noctu legatorum numero centurionibus sese ei dediderunt. Quarum cohortium milites postero die ante oppidum Iuba
conspicatus suam esse praedicans praedam magnam partem eorum interfici iussit paucos electos in regnum remisit cum Varus suam
fidem ab eo laedi quereretur neque resistere auderet. Ipse equo in oppidum vectus prosequentibus compluribus senatoribus quo in
numero erat Ser. Sulpicius et Licinius Damasippus paucis quae fieri vellet Uticae constituit atque imperavit diebusque post
paucis se in regnum cum omnibus copiis recepit.
- Latino
- De Bello Civili
- Cesare
