La Lingua delle Radici 1
L'asino e il lupo
Olim callidus asinus per pratum errabat, sed repente lupum vidit. Quia fugere non poterat, claudicare incipiebat et flebat. Lupus asino appropinquavit et dixit: «Cur fles?». Ei respondit asinus: «Quia in talo meo spina acuta est et ego ambulare non possum. Amice, mihi succurre et a talo spinam extrahe». Lupus asino credit et succurrit, sed iam […]
Un intervento soprannaturale
Bruttii et Lucani ingentibus viribus Thurios oppugnabant ut eos caperent. Fabricius Luscinus consul praecipuo studio oppidanis auxilium portavit. Belli fortuna anceps erat. Quod Romani copiis equestribus carebant, ad hostium castra non accesserunt neque proelium commissum est. Ex improviso iuvenis, nobili gravitate et singulari magnitudine, Romanorum animos ad virtutem excitavit; scalas arripiens ad hostium castra appropinquavit […]
Triste destino di una ninfa
Nympha eximiae pulchritudinis, cui nomen Echo erat, cum in Iunonem iurgia et contumelias saepe iecisset, maxime divum reginae invisa erat. Itaque Iuno vult tam impudentem loquacitatem coerceri et puellae linguam comprimi. Sic ea, cum verba audiret, ultimam syllabam tantum iterare sciebat. Narcissum, iuvenem vultu mirabilem sed natura difficili, Echo iam diu adamabat. Narcissus autem, solitudinem […]
Speculazioni di uno sciocco
Sempronius, homo rusticus, stultissimus fuit, qua de causa vitam miserrimam egit. Olim in agello thesaurus forte invenit. Mox ad mercatum properavit, ubi equum optimum emit. Equum maioris pretii nemo ex vicinis habebat. At Sempronius in prato vicini pinguem vaccam vidit et statim cogitavit: «Profecto vacca utilior est equo; copiosissimum lac suppeditabit et plurimos vitulos». Sempronius […]
Lupus et Avia
In villa puer varius et ad iram promptus flebat et ab avia severis verbis reprehendebatur: «Lupus, fera belua, pueros malos edit: pervesperi is certe hic erit». Lupus forte post ianuam erat; aviae verba laetus audit et de proxima praeda cogitat. Sub vesperum enim lupus villae appropinquat, praedae avidus. Sed avia puerum perterritum placabat: «Si lupus […]
Lavinia
Rex Latinus in Latio regnans, Amatam in matrimonium duxerat et filiam pulcherrimam genuerat, cui nomen Lavinia fuit. Cum puella adolevisset, Amata Turno, Rutulorum regi, filiam despondit et tempus sollemnibus nuptiis cum eo constituit. Sed, cum in Latium venit Turnus, repentino portento matrimonium impeditum est, quia fata imperaverant ut Lavinia externo duci nuberet. Nam flammae comas […]
L'importanza del materasso
Augustus, cum in villa esset atque iniqu¡ febricul¡ laboraret, noctes inquietas plerumque agebat. Etenim non amplius horas quinque quiescere poterat nec eas continuas, cum somno obesset creberrimus tristisque noctuae cantus; unde fiebat ut nocte ter repente expergisceretur. Sed molestiam cum extenuare non posset, lectorem arcessebat, ut vox legentis submissa aliquando somnum sibi conciliaret. At ne […]
L'astrologo e il contadino
Astrologus transigere nocturnas oras solebat contemplans candidam lunam et astra splendida in caelo. Quare noctu per agros ambulabat neque viam inspiciebat, sed unum caelum. Sed olim fossam apud viam non vidit et in lutum cecidit. Clamabat miser et auxilium petebat. Paulo post miser agricola fessus in parvam casam revenit et querellas astrologi audivit: «Adiuvate me […]
Il mito di Scilla
Tradunt Scyllam, Phorci filiam, formosam nympham fuisse. Glaucus qui e piscatore in deum marinum, squamis obductum, conversus erat, ardenti puellae amore incensus est. Cum autem Scylla, ob deformem Glauci adspectum, amantem renuisset, deus a Circe auxilium petivit. Itaque Circe, maga scelesta et crudelis, venenis inquinavit aequor, ubi nympha corpus abluere solebat. Cum Scylla in medium […]
De scelesto argentario
Pauper agricola haud procul ab argentarii villa tugurium habitabat. Argentarius, homo scelestus, hortulum agricolae vi occupaverat, ut suum fundum posset augere. Agricola igitur, ut agellum reciperet, iniustum vicinum in iudicium vocavit. At argentarius, ut animum iudicis sibi conciliaret, centum nummos aureos ei donavit. Nulla salutis spes agricolae erat, quod ne unum quidem testem inveniebat: omnes […]
Contatti di Alessandro con i popoli indiani
Narrant rerum scriptores, cum Alexander iter suscepturus esset, Macedonum castris appropinquavisse Indorum legatos cum multis donis. Cum in regis conspectum venissent, obsides, currus, equos, vestes purpureas, scuta Indica, leones rarae magnitudinis et tigres praebuerunt, Alexandri fidei dicionique permissuri libertatem per tot aetates inviolatam. Rex eos et eorum populos deditos in fidem accepit; deinde iussit partem […]
Annibale
Hannibal Carthaginiensis, Hamilcaris filius, adhuc puerulus, apud aram patri et patriae diis odium perpetuum erga Romanos iuraverat. Dein, Carthagine cum patre in Hispaniam venit et, postquamHamilcar et Hasdrubal e vita excesserunt, Carthaginiensium imperator creatus est. Hannibal Saguntum, foederatam civitatem, obsedit et vi expugnavit; mox Hispanicas gentes subegit. Cum bellum a Romanis Carthaginiensibus indictum est, Hannibal […]
Un Siciliano generosissimo
Ferunt Gillian Acragantinum beneficentissimum fuisse. Erat enim opibus excellens sed multo munificentior quam ditior, quod pecuniam erogare quam corripere malebat. Monumenta publicis usibus apta extruebat, spectacula populo grata edebat, magnificentissimos epularum apparatus praebebat et maxima subsidia annonae comparabat. Denique privatim civibus tenuioribus alimenta erogabat, virginibus pauperrimis dotes conficiebat. Hospites quoque, cum urbanis penatibus tum etiam […]
Un abile riformatore e stratega
Iphicrates Atheniensis multos exercitus duxit multaque bella confecit, sed multo notior est militari disciplina quam rerum gestarum magnitudine. Nam rei militaris scientissimus fuit et pugnam pedestrem novavit, arma mutans. Militibus quidem dedit pro parma peltam, hastae modum duplicavit, gladios longiores fecit. Praeterea linteas loricas, non aeneas milites habere voluit, ut ad motus concursusque levissimi atque […]
Singolare epilogo di un gesto d'ira
Cum Augustus cenaret apud Vedium Pollionem, servus, omnium incautissimus, eius crystallinum fregerat; rapi eum ira incensus Vedius iussit et crudelissimo ac novissimo poenae genere caedi. Volebat enim servum murenis obici, quas ingentissimas in piscina continebat. Saevitia longe importunissima erat. Evasit e manibus puer et confugit ad principis pedes, eius misericordiam concitaturus: clamabat se nolle piscibus […]
Morte di Ercole
Deianira, Oenei filia, Herculis uxor, cum vidisset Iolen, virginem eximiae formae, captivam adductam esse, putavit se coniugio privari posse a puella. Itaque, memor centauri Nessi, qui ei dixerat vestem tinctam centauri sanguine viri amorem reddituram esse, Deianira misit Lichan famulum ut Herculi vestem ferret. Sed paulum sanguinis, quod in terram deciderat, ardere incepit. Cum Deianira […]
La tomba di Ciro
Alexander deinde venit in urbem Parsagada, a Cyro, Persarum rege, conditam, qui in ea sepultus erat. Alexander sepulcrum iussit aperiri, in quo conditum erat regis corpus, cui dare inferias volebat. Vulgata erat fama sepulcrum multis talentis, auro argentoque repletum esse; sed Alexander clipeum putrem, arcus Scythicos et acinicem tantum repperit. Ceterum coronam auream imposuit et […]
L'alleanza tra due popoli rivali
Post Numae mortem populus Tullum Hostilum regem esse iussit. Tullus non solum Numae dissimilior fuit, sed ferocior quam Romulus. Cum aetas, vires gloriaque avita eius animum stimularent, credibiliorem belli causam reperiebat. Tunc forte agrestes Romani ex Albano agro, Albani e Romano praedas invicem fecerunt. Romani celeriores Albanis missi sunt ut ab eis res repeterent. Cum […]
Imprese di Cimone
Cimon Atheniensis, Miltiadis filius, celeriter ad principatum pervenit. Vir magnae fuit eloquentiae et singularis prudentiae, peritus et iuris civilis et rei militaris. Itaque populum urbanum in sua tenuit potestate et apud exercitum praeditus fuit magna auctoritate. Primum imperator apud flumen Strymona magnas Thracum copias fugavit; iterum apud Mycalem Cypriorum Phoenicumque classem devicit et cepit. Eodem […]
Gli ozi di Capua
Campana luxuria nostrae civitati tam utilis quam res militaris fuit. Nam invictum armis Hannibalem illecebris et oblectamentis allexit et Carthaginiensium imperium labefecit. Ea (= luxuria) ducem et exercitum vigilantiores et ferociores quam alios largis dapibus, abundanti vino, unguento rum fragrantia, corporis voluptatibus ad somnum et delicias evocavit. Punica feritas, summo periculo infestior, fracta est. Nihil […]