Racconta la guerra sostenuta da Roma contro Giugurta.
Bellum Iugurthinum di Gaio Sallustio Crispo
Paragrafo 4
Ceterum ex aliis negotiis quae ingenio exercentur in primis magno usui est memoria rerum gestarum . Cuius de virtute quia multi dixere praetereundum puto simul ne per insolentiam quis existumet memet studium meum laudando extollere . Atque ego credo fore qui quia decrevi procul a re publica aetatem agere tanto tamque utili labori meo nomen […]
Paragrafo 20
Postquam diviso regno legati Africa decessere et Iugurtha contra timorem animi praemia sceleris adeptum sese videt certum esse ratus quod ex amicis apud Numantiam acceperat omnia Romae venalia esse simul et illorum pollicitationibus accensus quos paulo ante muneribus expleuerat in regnum Adherbalis animum intendit. Ipse acer bellicosus; at is quem petebat quietus inbellis placido ingenio […]
Paragrafo 36
Interim Albinus renovato bello commeatum stipendium aliaque quae militibus usui forent maturat in Africam portare; ac statim ipse profectus uti ante comitia quod tempus haud longe aberat armis aut deditione aut quouis modo bellum conficeret. At contra Iugurtha trahere omnia et alias deinde alias morae causas facere; polliceri deditionem ac deinde metum simulare; cedere instanti […]
Paragrafo 53
Romani ex improuiso pulueris vim magnam animaduertunt; nam prospectum ager arbustis consitus prohibebat. Et primo rati humum aridam vento agitari post ubi aequabilem manere et sicuti acies movebatur magis magisque appropinquare vident cognita re properantes arma capiunt ac pro castris sicuti imperabatur consistunt. Deinde ubi propius ventum est utrimque magno clamore concurritur. Numidae tantummodo remorati […]
Paragrafo 69
Vagenses ubi animum aduertere ad se versum exercitum pergere primo uti erat res Metellum esse rati portas clausere; deinde ubi neque agros vastari et eos qui primi aderant Numidas equites vident rursum Iugurtham arbitrati cum magno gaudio obvii procedunt. Equites peditesque repente signo dato alii uulgum effusum oppido caedere alii ad portas festinare pars turris […]
Paragrafo 85
“Scio ego Quirites plerosque non isdem artibus imperium a vobis petere et postquam adepti sunt gerere: primo industrios supplices modicos esse dein per ignaviam et superbiam aetatem agere. Sed mihi contra ea videtur: nam quo pluris est uniuersa res publica quam consulatus aut praetura eo maiore cura illam administrari quam haec peti debere. Neque me […]
Paragrafo 101
Igitur quarto denique die haud longe ab oppido Cirta undique simul speculatores citi sese ostendunt qua re hostis adesse intellegitur. Sed quia diuersi redeuntes alius ab alia parte atque omnes idem significabant consul incertus quonam modo aciem instrueret nullo ordine commutato aduersum omnia paratus ibidem opperitur. Ita Iugurtham spes frustrata qui copias in quattuor partis […]
L'importanza della guerra contro Giugurta nella politica interna di Roma
Bellum scripturus sum, quod populus Romanus cum Iugurtha rege Numidarum gessit, primum quia magnum et atrox variaque victoria fuit, dein quia tunc primum superbiae nobilitatis obviam itum est; quae contentio divina et humana cuncta permiscuit eoque vecordiae processit, ut studiis civilibus bellum atque vastitas Italiae finem faceret. Sed prius quam huiusce modi rei initium expedio, […]
Paragrafo 5
Versione del Bellum Iugurthinum: Paragrafo 5 Bellum scripturus sum quod populus romanus cum Iugurtha rege Numidarum gessit primum quia magnum et atrox variaque victoria fuit dehinc quia tunc primum superbiae nobilitatis obviam itum est. Quae contentio divina et humana cuncta permiscuit eoque vecordiae processit ut studiis civilibus bellum atque vastitas italiae finem faceret. Sed priusquam […]
Paragrafo 21
Adherbal ubi intellegit eo processum uti regnum aut relinquendum esset aut armis retinendum necessario copias parat et Iugurthae obvius procedit. Interim haud longe a mari prope Cirtam oppidum utriusque exercitus consedit et quia diei extremum erat proelium non inceptum. Sed ubi plerumque noctis processit obscuro etiam tum lumine milites Iugurthini signo dato castra hostium invadunt […]
Paragrafo 37
Ea tempestate Romae seditionibus tribuniciis atrociter res publica agitabatur. P. Lucullus et L. Annius tribuni plebis resistentibus collegis continuare magistratum nitebantur quae dissensio totius anni comitia impediebat. Ea mora in spem adductus Aulus quem pro praetore in castris relictum supra diximus aut conficiendi belli aut terrore exercitus ab rege pecuniae capiendae milites mense Ianuario ex […]
Paragrafo 54
Metellus in isdem castris quatriduo moratus saucios cum cura reficit meritos in proeliis more militiae donat uniuersos in contione laudat atque agit gratias hortatur ad cetera quae levia sunt parem animum gerant: pro victoria satis iam pugnatum relicuos labores pro praeda fore. Tamen interim transfugas et alios opportunos Iugurtha ubi gentium aut quid agitaret cum […]
Paragrafo 70
Per idem tempus Bomilcar cuius impulsu Iugurtha deditionem quam metu deseruit inceperat suspectus regi et [ipse] eum suspiciens novas res cupere ad perniciem eius dolum quaerere die noctuque fatigare animum. Denique omnia temptando socium sibi adiungit Nabdalsam hominem nobilem magnis opibus clarum acceptumque popularibus suis qui plerumque seorsum ab rege exercitum ductare et omnis res […]
Paragrafo 86
Huiusce modi oratione habita Marius postquam plebis animos arrectos videt propere commeatu stipendio armis aliisque utilibus nauis onerat cum his A. Manlium legatum proficisci iubet. Ipse interea milites scribere non more maiorum neque ex classibus sed uti libido cuiusque erat capite censos plerosque. Id factum alii inopia bonorum alii per ambitionem consulis memorabant quod ab […]
Paragrafo 102
Post ea loci consul haud dubie iam victor pervenit in oppidum Cirtam quo initio profectus intenderat. Eo post diem quintum quam iterum barbari male pugnauerant legati a Boccho veniunt qui regis verbis ab Mario petiuere duos quam fidissimos ad eum mitteret velle de suo et de populi Romani commodo cum iis disserere. Ille statim L. […]
Paragrafo 2
Nam uti genus hominum compositum ex corpore et anima est ita res cuncta studiaque omnia nostra corporis alia alia animi naturam secuntur. Igitur praeclara facies magnae divitiae ad hoc vis corporis et alia omnia huiusce modi brevi dilabuntur; at ingeni egregia facinora sicuti anima immortalia sunt. Postremo corporis et fortunae bonorum ut initium sic finis […]
Paragrafo 22
Legati in Africam maturantes veniunt eo magis quod Romae dum proficisci parant de proelio facto et oppugnatione Cirtae audiebatur; sed is rumor clemens erat. Quorum Iugurtha accepta oratione respondit sibi neque maius quicquam neque carius auctoritate senatus esse. Ab adulescentia ita se enisum ut ab optimo quoque probaretur; virtute non malitia P. Scipioni summo viro […]
Paragrafo 38
At Iugurtha cognita uanitate atque imperitia legati subdole eius augere amentiam missitare supplicantis legatos ipse quasi vitabundus per saltuosa loca et tramites exercitum ductare. Denique Aulum spe pactionis perpulit uti relicto Suthule in abditas regiones sese ueluti cedentem insequeretur: ita delicta occultiora fuere. Interea per homines callidos diu noctuque exercitum temptabat centuriones ducesque turmarum partim […]
Paragrafo 55
Interim Romae gaudium ingens ortum cognitis Metelli rebus ut seque et exercitum more maiorum gereret in aduerso loco victor tamen virtute fuisset hostium agro potiretur Iugurtham magnificum ex Albini socordia spem salutis in solitudine aut fuga coegisset habere. Itaque senatus ob ea feliciter acta dis immortalibus supplicia decernere; civitas trepida antea et sollicita de belli […]
Paragrafo 71
Sed cum eae litterae allatae forte Nabdalsa exercito corpore fessus in lecto quiescebat ubi cognitis Bomilcaris verbis primo cura deinde uti aegrum animum solet somnus cepit. Erat ei Numida quidam negotiorum curator fidus acceptusque et omnium consiliorum nisi novissimi particeps. Qui postquam allatas litteras audivit et ex consuetudine ratus opera aut ingenio suo opus esse […]